Kızılbaşlıkla İtham Edilen Bir Nakîbü’l-Eşrâf Seyyid Mahmut Efendi’nin Hayatı ve Şeceresi

Osmanlı Devleti’nde “Feyzullah Efendizâdeler” olarak ün kazanmış Şeyhülislâm Feyzullah Efendi’nin ailesi, torunları, damatları ve akrabaları, ilmiye teşkilatı içerisinde birçok kademede görev almıştır. Özellikle Şeyhülislâm Feyzullah Efendi’nin oğlu Fethullah Efendi, torunları Mehmet Kamil Efendi, Abdullah Efendi, torununun oğlu Mehmet Emin Efendi, damadı Mahmut Efendi ve daha birçokları Hz. Peygamber’in nesebine mensup olmaları sebebiyle Nakîbü’l-eşrâflık yapmıştır. Şeyhülislâm Feyzullah Efendi, ulemâ aileleriyle bağlarını kuvvetlendirmek amacıyla kızlarını evlendirirken damatlarının da seyyid olmaları hususuna dikkat etmiştir. Kendisi Hz. Peygamber’in nesebine mensup olduğundan kızı Âmine Hanım’ı Nakîbü’l-eşrâf Mahmut Efendi ile evlendirmiştir. Seyyidlerin şecerelerini düzenlemek ve onların işleriyle ilgilenmek üzere Nakîbü’leşrâf tayin edilen Mahmut Efendi, kayınpederi Şeyhülislâm Feyzullah Efendi’nin başından geçen siyasî olaylardan olumsuz etkilenmiştir. Edirne Vakası, o dönemde Mahmut Efendi ve eşi Âmine Hanım ile ilgili birçok siyasî, ictimaî ve dinî asılsız bilgilerin ortaya atılmasına ve yayılmasına sebebiyet vermiştir. Bunlardan bir tanesi de Âmine Hanım’ın “kızılbaş” olduğu iddiasıdır. Bu sebeple Nakîbü’l-eşrâf Mahmut Efendi de kızılbaşlıkla itham edilmiştir. Bu makalede “Nakîbü’l-eşrâf Mahmut Efendi’nin ailesi ve hizmet hayatı”, “Mahmut Efendi dönemi siyasi olayları ve Kızılbaşlıkla itham edilmesi” ve “Nakîbü’l-eşrâf Mahmut Efendi’nin terekesi” ele alınmıştır. Nakîbü’l-eşrâf Mahmut Efendi’nin şeceresi ve terekesi incelenerek ilmî kariyeri, iktisadî durumu ve hizmet hayatı hakkında bilgi verilmiştir. Ayrıca “kızılbaşlık” iddialarının asılsız olduğu ispatlanmaya çalışılmıştır. Şeriyye Sicilleri Arşivi Kısmet-i Askeriye Mahkemesi’ndeki terekesinden istifade edilerek aile bireyleri, çocukları, torunları, gulam, cariye ve utekası tespit edilmiştir. Böylece makalemizin, Nakîbü’l-eşrâf Mahmut Efendi’nin şeceresiyle nesebine, terekesiyle ailesine ve sosyoekonomikdüzeyine, hizmet hayatıyla Nakîbü’l-eşrâf olarak ilmiye teşkilatı içerisindeki konumuna ayna tutması hedeflenmiştir.