Toplumsal Eleştiri Yöntemi Olarak Mizah ve Türk Mizahı: Yeni Medyadan Bahattin Örneği

Mizah, diğer insani zevkler gibi toplumsal bir olgudur. İnsanın sosyal hayatında değişmez,yıkılmaz ve kader gibi gösterilen olgulara karşı bir özgürleşme çabasıdır. Mizah, tarih boyuncagenellikle eleştiri ve muhalefet yanlı tavrını ortaya koymuş ve bu nedenle mevcut iktidarlartarafından denetim altına alınmak istenmiştir. Mizah ilk çağlardan itibaren var olmakla birlikte,içinde bulunduğu döneme, topluma, kültüre ve teknolojiye göre değişiklik gösterir. İlk değişikliksözlü mizahtan yazılı mizaha geçerken yaşanmıştır. Daha sonra ise bu süreci matbaa, fotoğrafmakinesi, sinema, televizyon ve yeni medyanın gelişimiyle gelen köklü değişimler izlemiştir.1990’ların ikinci yarısından itibaren internet tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de yayılmayabaşlamıştır. İnternetle birlikte oluşan yeni medyada, daha önce geleneksel medyada da var olanmizah türleri bazı değişikliklere uğramıştır. Dijital yani 0-1 tabanına indirgendiğinde sayısal halegetirilen her türlü işitsel, görsel, yazılı içeriğin yeni medyada yer alması ve kolaylıkla aktarılması,geleneksel medyanın içerdiği yazılı, görsel ve sözel mizahın yeniden aktarılmasını sağladığı gibi,manipüle edilmiş fotoğraflara benzer şekilde bazı yeni iletişim formatlarının ortaya çıkmasına daneden olmuştur. Geleneksel medyada çok yoğun olarak kullanılan fotoğraflar, yeni medyada dayaygın olmakla birlikte bazı değişimler geçirmiştir. Bu konuda verilebilecek en güzel örneklerdenbiri de, Türkiye’de sosyal medyada bir fenomene dönüşen Uykusuz dergisinin Bahattin adlıkarakteridir.Çalışmada genel anlamda mizah toplumsal eleştiri yöntemi olarak ele alındıktan sonra Türkmizahının tarihten günümüze ulaşma biçimine değinilmek istenmekte ve en son günümüzmizahının ilginç bir formu olanBahattin karakterinin yeni medyada, sosyal medyada ve yazılıbasında işlenme, değerlendirilme ve yorumlanma biçimiincelenmek istenmektedir.Çalışmanın ilk üç bölümü teorik literatür taramasına dayanmakta, son bölümün verilerini, Bahattinkonusundaki diyaloglar, tartışmalar, eleştiri yazıları ve haberler oluşturmaktadır. Yöntem olarakliteratür taramasının yanında niteliksel araştırmanın içerik analizi,yorumlama ve söylem analizişeklinde karma bir yöntem kullanılmıştır. Veriler Mart 2013 ve Nisan 2014 tarihleri arasında Googlearama motorunda, Türkçe “Bahattin” kelimesi yazılarak tarama yapılması sonucunda konunungeçtiği haber sitelerinden, Ekşi Sözlük’ten, gündelik gazetelerin internet portallerinden, Facebookve Twitter gibi yaygın sosyal medyadan ve ayrıca Bahattin konusunda yayın yapan sitelerdeneldeedilmiştir. Verilerin seçimi konusunda rastgele örneklem seçimi yöntemi kullanılmıştır. Son bölüm,ulaşılan sonuçlara ayrılmıştır.Sonuç olarak denilebilir ki, mizahın insanlık tarihi boyunca sürdürdüğü toplumsal eleştiri işlevigünümüzde de sürmekte, günümüzde buna internetin etkisi ile, etkileşim, katılım, hızlılık, kolayçoğalma, kolay yayılma gibi çok sayıda özellik eklenmekte, bu süreçte yerelin devreye girmesiile dil ve söylem önemli değişimler geçirmekte, mizah teknolojik dönüşümlerle harmanlanarakvarlığını sürdürmektedir. Ve bu süreç en tutarlı olarak ancak indirgemeci olmayan çoklu bakışaçıları ile doğru bir şekilde değerlendirilebilir. Bu çalışmanın son kısmında irdelenen Türkiye’deBahattin karakterinin etrafında oluşan karmaşık süreç bunun tipik bir örneğidir.