Tanburi Cemil Bey Tarafından Segah Makamının Yazılı Tarifi

Tanburi Cemil Bey, ilk baskısı 1905 (Rumi 1321) yılında yayımlanan “Rehber-i Mûsıkî” başlıklı nazariyat kitabında Segâh makamının kısa bir tarifini yapmış ve eser örneği olarak da Tanburi Osman Bey’in Segâh Peşrevi’nin notasını vermiştir. Bu çalışmanın amacı, Segâh makamı hakkında Cemil Bey’in yazdığı tarifi mercek altına alıp tarihsel bağlamı içinde incelemektir. Makalede öncelikle Segah makamının tarihsel değişim aşamalarına işaret edilmiş ve Cemil Bey’in verdiği tarifin, bu aşamaların neresinde yer aldığı belirtilmiştir. Ardından söz konusu tarif, kitap boyunca kullanılmış olan perde anlayışı, notasyon sistemi ve makam anlatım yöntemi bağlamında incelenerek tartışılmıştır. Bu incelemelerde, Segah makamı için Cemil Bey’in verdiği dizi ile günümüz Arel-Ezgi sisteminde kabul edilen dizi arasındaki farklılığın nedenleri yorumlanmış; ayrıca, Cemil Bey’in, özellikle makam seyrinin karar bölgesinde kullanıldığından bahsettiği, biri dik acem öbürü de nim hisar olarak değerlendirilebilecek iki adet dizi-dışı perdenin kullanımına ilişkin örnekler hem diğer teori eserleri üzerinden hem repertuardaki eser notaları üzerinden hem de Cemil Bey’in taksim kayıtları üzerinden araştırılmıştır. Cemil Bey’in, başka hiçbir yazılı kaynakta veya herhangi bir eser notasında örneğine rastlanmadığı için icracılık alanında saklı bir uygulama olarak değerlendirilebilecek dik acem perdesi kullanımı hakkında yazılı bilgi vermiş olması, Rehber-i Mûsıkî kitabında yer alan Segah makamı tarifinin en özgün yanı olarak karşımıza çıkmaktadır.