ORTA KARADENİZ GELENEKSEL KONUTLARINDA KAPI TOKMAKLARI: ZİLE ÖRNEĞİ

Sivil mimarinin önemli yapı tiplerinden birini geleneksel konutlar oluşturmaktadır. Konutların giriş kapılarında yer alan kapı tokmakları konutların önemli yapı elemanlarını oluşturmaktadır. Osmanlı döneminde dini ve sivil yapılarda görülmekle birlikte maden sanatı açısından da önemli bir özelliğe sahiptir. Kapı halkası, tokmağı ve kulpu toplumun yaşam biçimine ve ihtiyacına göre çeşitlilik göstermekle birlikte günümüzde kapı zili yerine kullanılmaktadır. Kapı tokmakları çeşitli malzemelerden ve yapım tekniklerinden yapılır. Zile, Orta Karadeniz Bölümü’nün Tokat kentinin ilçelerinden biridir. Zile ilçe merkezi geleneksel konutlar açısından zengin bir yerdir. Bu konutların giriş kapılarında kapı halkası, tokmağı ve kulplarına rastlanılmaktadır. Geleneksel konutların kapı halkası, tokmağı ve kulpu demir ve bronz malzemeden olup dövme ve döküm tekniğinden yapılmıştır. Kapı tokmaklarının çoğu günümüze gelmemiştir. Yapılan çalışmada altı kapı halkası, on sekiz kapı tokmağı, on iki kapı kulpu ve beş zerze üzerinde inceleme yapılmıştır. Bu çalışmayla birlikte Zile’deki geleneksel konutların kapılarında yer alan kapı tokmaklarının çevre kentlerde yer alan kapı tokmakları içerisinde yeri ortaya çıkarılmıştır. Yapılan analizler sonucunda Zile ilçe merkezinde bulunan geleneksel konutların kapı halkaları malzeme ve yapım tekniği açısından Çorum’daki geleneksel konutların kapı halkalarına benzemektedir. İlçedeki kapı tokmakları malzeme ve yapım tekniği yönünden Bartın kapı tokmaklarına benzemektedir.