Ahmed Paşa ve Ahmed-i Rıdvân’ın “la’l” redifli kasidelerinin mukayesesi

Klâsik dönem Türk şairleri, şiirlerinde birçok malzemeyi farklı tasavvurlarla söz konusu etmişlerdir. Bir kısım unsurları ise, değişik nazım şekillerinde redif olarak seçmişlerdir. Redif sözcükleri, manalarına, ses değerlerine, renk, şekil, koku ilgilerine göre, şiirlerde türlü çağrışımlara zemin hazırlamışlardır. Şairler, birçok başka unsurun yanında bir kısım objelere de rediflerde yer vermişlerdir. Renkleriyle, parlaklıklarıyla dikkati çeken bazı değerli taşlar, beyit düzeyinde ele alınmalarının yanında, redif olarak kullanılmışlardır. Bu bağlamda, firuze, lâl, mercan, yakut gibi değerli taşlar, başta teşbih olmak üzere, farklı edebî sanatlara konu edilmişlerdir. Esasen başka renkleri de bulunmakla birlikte, daha ziyade kırmızı rengiyle ön plana çıkan lâl, şairlerin kayıtsız kalmadığı kıymetli taşlardandır. XV. yüzyıl şairlerinden Ahmed Paşa’nın Fatih Sultan Mehmed ve XVI. asır şairlerinden Ahmed-i Rıdvân’ın Sultân II. Bâyezid için yazdıkları “la’l” redifli kasideleri vardır. Kasidelerden ilki elli dokuz, ikincisi yirmi beş beyittir. “mef’ûlü fâ’ilâtü mefâ’îlü fâ’ilün” kalıbıyla yazılan şiirlerin redif ortaklığı yanında kafiyeleri de ortaktır. Bu bakımdan, Ahmed Paşa’nın şiiri zemin/model şiir, Ahmed-i Rıdvân’ın kasidesi ise, ona yazılmış bir naziredir. Her iki manzumede, klâsik kaside bölümleri olan nesib, medhiye, fahriye bölümleri vardır. Ahmed Paşa’nın kasidesinde dua bölümü bulunurken Ahmed-i Rıdvân’ın şiirinde dua bölümü yoktur. Makalede, “la’l” redifli kasideler; nazire, mazmun ortaklığı, redif kullanımı ve “la’l” kelimesinin tedaileri bakımından mukayeseli olarak değerlendirilecektir.