Understorey biodiversity management in olive groves for integrated management of olive tree natural enemies

Η εντατικοποίηση της γεωργικής βιομηχανίας έχει επιφέρει τόσο οφέλη όσο και σημαντικές προκλήσεις για το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα. Αυτό περιλαμβάνει επίσης την ελαιοκαλλιέργεια, η οποία είναι η πιο διαδεδομένη μορφή μόνιμης καλλιέργειας στην Ευρώπη και την περιοχή της Μεσογείου και περιλαμβάνει εντατικές πρακτικές που περιλαμβάνουν έντονη χρήση αγροχημικών. Από τη θετική πλευρά, οι σύγχρονες γεωργικές πρακτικές έχουν αυξήσει την ελαιοπαραγωγή, καλύπτοντας την αυξανόμενη παγκόσμια ζήτηση για ελαιόλαδο και επιτραπέζιες ελιές. Ωστόσο, η εντατικοποίηση αυτή περιλαμβάνει συχνά τη χρήση χημικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, με αποτέλεσμα την υποβάθμιση του εδάφους και τη μόλυνση των υδάτινων σωμάτων. Επιπλέον, οι πρακτικές μονοκαλλιέργειας στην ελαιοκαλλιέργεια μπορεί να μειώσουν την οικολογική ποικιλομορφία του τοπίου, καθιστώντας το λιγότερο ανθεκτικό στα παράσιτα και την κλιματική αλλαγή. Η επίτευξη ισορροπίας μεταξύ της αυξημένης γεωργικής παραγωγικότητας και της διατήρησης του περιβάλλοντος είναι ζωτικής σημασίας και οι βιώσιμες και γεωργικές μέθοδοι, μπορούν να μετριάσουν ορισμένες από αυτές τις αρνητικές επιπτώσεις και να συμβάλουν στην προστασία των ευαίσθητων οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας του πλανήτη μας. Η παρούσα μελέτη διερευνά εάν και πώς η ποικιλότητα της χλωρίδας και των αρθροπόδων στον υποόροφο του ελαιώνα επηρεάζει τον πληθυσμό της μύγας της ελιάς (Bactrocera oleae (Rossi)) υπό διαφορετικές καλλιεργητικές πρακτικές. Επιλέχθηκαν δεκαπέντε ελαιώνες στο νησί της Λέσβου, στο Βόρειο Αιγαίο, Ελλάδα, ως μελέτες περίπτωσης. Παρακολουθήθηκαν η φυτοκάλυψη, η κοινότητα των αρθροπόδων του εδάφους και των ιπτάμενων εντόμων, ο πληθυσμός της μύγας της ελιάς και το μικροκλίμα κατά τα έτη 2021 και 2022, σε καθέναν από αυτούς τους ελαιώνες. Τα δεδομένα αναλύθηκαν για να απαντηθούν τα ερευνητικά ερωτήματα. Πιο συγκεκριμένα: (Q1) η επίδραση της εδαφοκάλυψης στην κοινότητα του δάκου και των αρθροπόδων, (Q2) η επίδραση της θερμοκρασίας του αέρα στις παραμέτρους της βιοποικιλότητας που μελετήθηκαν, (Q3) η επίδραση της κοινότητας των αρθροπόδων στον πληθυσμό του δάκου. Όλες αυτές οι αλληλεπιδράσεις διερευνήθηκαν λαμβάνοντας επίσης υπόψη τους δύο διαφορετικούς τύπους διαχείρισης του υποορόφου, τον αδιατάρακτο και τον καθαρό. Η παρούσα διδακτορική διατριβή επιχειρεί να διερευνήσει τα αποτελέσματα αυτά και να παράσχει μια πρόταση στους ελαιοπαραγωγούς για τον πιο ωφέλιμο και κερδοφόρο τύπο διαχείρισης του υποορόφου για τον ελαιώνα. Για να προχωρήσουμε σε αυτή την πρόταση, οι παράμετροι που λαμβάνονται υπόψη είναι η διατήρηση της βιοποικιλότητας, η καταπολέμηση του δάκου της ελιάς ως κύριου εχθρού και οι πρακτικές χαμηλών εισροών. Τα κύρια ευρήματα δείχνουν ότι οι ελαιώνες με αδιατάρακτο υποόροφο όχι μόνο βελτιώνουν τη βιοποικιλότητα του ελαιώνα και, συνεπώς, τις οικοσυστημικές υπηρεσίες, αλλά υποστηρίζουν επίσης τη βιολογική καταπολέμηση του δάκου. Σε αυτούς τους ελαιώνες διαπιστώθηκε ότι η ποικιλότητα των φυτών ήταν υψηλότερη, ιδίως των πολυετών ειδών (κυρίως αρωματικών φυτών). Το γεγονός αυτό διαπιστώθηκε ότι επηρεάζει θετικά τον πλούτο και την αφθονία των πληθυσμών των σκαθαριών του εδάφους και των μελισσών. Επιπλέον, στον ίδιο τύπο διαχείρισης του υποορόφου διαπιστώθηκε ότι η συνολική αφθονία των αρθρόποδων του εδάφους και των ιπτάμενων εντόμων ήταν υψηλότερη. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τη διαπίστωση ότι ο πληθυσμός του δάκου ήταν χαμηλότερος σε αυτούς τους ελαιώνες, αποτελεί ένδειξη της παρουσίας ωφέλιμων αρθροπόδων. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης υποδηλώνουν ότι σε αυτού του είδους τα αγροοικοσυστήματα, οι μέλισσες μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως δείκτης όχι μόνο για τη βιοποικιλότητα αλλά και για την παρουσία ωφέλιμων αρθρόποδων. Αυτή είναι μια πτυχή που πρέπει να διερευνηθεί περαιτέρω. Επιπλέον, διαπιστώθηκε ότι η επίδραση των ακραίων θερμοκρασιών δεν είναι σημαντική για τον πληθυσμό του δάκου της ελιάς, γεγονός που υποδηλώνει ότι το έντομο έχει αναπτύξει μια συμπεριφορά για να αποφεύγει το στρες αυτών των συνθηκών. Επίσης, τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι οι περίπλοκες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των παραμέτρων που μελετήθηκαν μπορούν να συνοψιστούν στην επιλογή του τύπου διαχείρισης του υπορόφου. Αυτό σημαίνει ότι ένας αδιατάραχτος υπόροφος παρέχει οφέλη για το αγροοικοσύστημα, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, την καταπολέμηση των παρασίτων και οικονομικά για τον αγρότη μέσω της περιορισμένης χρήσης αγροχημικών.