Türkiye’de İki Bilimin Kurucusu Olarak Ziya Gökalp

Osmanlı Devletinin son döneminde sosyal bilimler adına önemli gelişmeler meydana gelmiştir. Avrupa merkezli toplumsal buhranlar öncelikli olarak büyük imparatorluklara sıçramış ve entellektüeller ve bilim adamları buhranı gidermek için arayış içine görmüşlerdir. Fransız Devriminden sonra modern asabiyetlerin (ideolojilerin) ortaya çıkmasıyla birlikte toplumsal buhranları yenmek için başta Avrupa ve Osmanlı olmak üzere arayışlara girmişlerdir. Bu arayışların neticesinde Ziya Gökalp sosyolojiyi buhrandan kurtulmanın bir bilimi olarak görmüş ve 1914’de İstanbul’da sosyoloji kürsüsünün kurulmasına öncülük etmiştir. Sosyolojinin kuruculuğunun yanında diğer taraftan bir bilimle daha ilgilenmiştir. O da halk bilimidir. Sosyoloji kürsüsü kurulmadan bir yıl önce de Osmanlı’da Türk halk biliminin kurulmasına öncülük etmiştir. Kendisi bu yeni bilime ilk kez kullanılan bir ad olarak halkiyat demektedir. Halkiyat diğer adıyla folklor/budun bilimi sosyolojiyle aynı dönemde neşvünema bulmuşlardır. Milliyetçiliğin köken arayışı bu dönemlere denk gelmektedir. Bilimsel kavram ve kuramların yanı sıra halkın kültürünü bilimsel tarzda yapılması gerektiği hususunu Gökalp gündeme getirmiş ve bunun sonucu olarak 1920’de Maarif Vekâlet’ine bağlı Hars Dairesinin kurulmasıyla fikir müşahhas ve müesses hale getirilmiştir. Gökalp halk bilimini sosyolojinin bir alt bilimi olarak kabul etmektedir. Bu çalışma, sosyolojik açıdan ihmal edilen bir konu olarak her iki bilimin kurucusu olan Ziya Gökalp’in Türk halk bilimine yönelme sebepleri ve bu alanda yaptığı katkıları sosyolojik olarak analiz etmektedir. Anahtar Kavramlar: Ziya Gökalp, Türk halk bilimi, halkiyat, folklor, Osmanlı’da sosyal bilimler.