PM 008103 B Gent

Belgium. Oost-Vlaanderen. Gent. Sint-BaafskathedraalPreekstoel door Laurent Delvaux, Inv 122, Deense eik en wit Italiaans marmer, geverfd en verguld hout;; zwart marmeren trede; gesmeed ijzeren hek, 1746-1747 door Joannes; ARENS Het kontrakt tussen de vertegenwoordigers van het kapittel en de; beeldhouwer, dd. 6 maart 1741, voorzag de uitvoering, volgens goedgekeurd; model, binnen de tijd van vier jaar. Uit de voorgeschiedenis; blijkt dat het uit te voeren model paswas goedgekeurd nadat een aantal; andere modellen waren voorgelegd : in 1719-1720 wordt een model; van een onbekende ontwerper door P. Lammens in aarde gebakken In 1738-1739 wordt een ontwerp van (N) van der Brugghen door; François Allaert in rode was geboetseerd en door een zekere N. Piersens; beschilderd. Dezelfde Allaert boetseert in I 739- I 740 twee; andere modellen in potaarde; N. Heylbroeck tekent een variante; voor de groep onder de kuip en Theodoor Verhaeghen presenteert; eveneens een model voor de preekstoel. In 1740-1741 komt L. Delvaux; uit Nijvel naar Gent. Hij neemt een model mede om enige; veranderinghe te concipieren. In 1741-1742 heeft hij het teruggebracht Nog in 1742-1743 wordt Gaspar Lanoy, beeldhouwer-zilversmid,; betaald voor het teeckenen en overleveren van een model voor de preekstoel Mogelijk betrof dit alleen het kruisbeeld Bozzetti werden door het Bijloke Museum aangeworven in 1949 De eerste betaling aan Delvaux geschiedde op 3 augustus 1743;; de laatste op 9 november 1745. Het werk werd gevisiteerd en goedgekeurd; door N. Spillebaut, Mr. Noma en François Aliaert. De; oudepreekstoel, geschonken door Viglius Aytta (nog vermeld door; De Sadeleire, 1734) werd in 1746-1747 verkocht aan de pastoor; van Deinze De uitvoering van het hek rond de preekstoel, dat volgens kontrakt; (De Potter, 618) niet ten laste van L. Delvaux viel, werd betaald; aan Joannes Arens (rekeningvan de Fundatie-Triest, dd. 1746-; 1747, fol. 13) Het signatuur L. DELVAUX / GANDAVENSIS INVENIT /&FECIT NIVELLIS /1745, is niet geheel eigenhandig Hellin (Supplément 1777, I) vermeldt dat na het verschijnen van; zijn Histoire, 1772, een verbetering zou aangebracht zijn : ,,Nous; y avons dit (p. 40) que cet artiste était natif de Nivelle, comme iI fut; d'abord gravé sur le marbre de la dite Chaire, apparemment parce; qu'il y resta des sa tendre jeunesse;mais prhentement cette faute; est corrigke. Daaruit blijkt dat ten minste het woord GANDAVENSIS; is toegevoegd tussen 1772 en 1777 Het opvallend verschil in de letters, eensdeels van de naam, groot; en diep gebeiteld, anderdeels van de tekst, klein en dun, overigens; al over sommige gebeeldhouwdeblaadjes heen, laat vermoeden dat; misschien alleen de naam eigenhandig door de kunstenaar werd aangebracht;; de rest mogelijk later in opdracht van het kapittel, en; nadien gewijzigd Circa 1953-1954 werd de preekstoel gereinigd en gerestaureerd Niet minder dan 70 stukjes hout werden toen doorR. van Hout; aan het beeldhouwwerk toegevoegd. o.m. de bovenste vleugel van; het engeltje met kroon De middengroep bestaat uit twee wit marmeren allegorische figuren,; die in de termen van het kontrakt uitdrukkelijk genoemd worden; als de Waarheid, in de gedaante van een jonge vrouw, en de Tijd,;in de gedaante van een gevleugelde ouderling. Derhalve ten onrechte; door Kervyn geïdentificeerd als ,,de triomf van het Christelijk geloof; over het heidendom. De Waarheid, met een voet op de wereldbol,; met een stralende zonnefiguur op de borst, toont het open boek,; waarop te lezen staat : SURGEQUI DORMIS ET EXSURGEA MORTUIS // ET; ILLUMINABIT TE CHRISTUS. EPH. V. 14 (inschrift vernieuwd kort; vó6r 1853). Een engeltje met lauwerkroon zweeft boven haar hoofd De Tijd zit op een rotsblok en leunt op een korte boomstam, waarop; het vermelde signatuur; hij verwijdert het mantelpand boven zijn; hoofd; twee engeltjes met een trompet schijnen hem te hebben; gewekt De groep is kennelijk geïnspireerd door Bernini's werk : De Waarheid; door de Tijd ontsluierd en waarvan alleen de Waarheid voltooid; is (Rome, Galleria Borghese) Achter de figuren, als steun voor de kuip, een witmarmerenboomstam; die met klimop begroeid is ; op het voetstuk, kleinere plantje,; en diertjes, een hagedis en een slangetje Twee levensgrote engelen houden elk een wapenschild van Mgr,; A. Triest, die er moeten aan herinneren dat het kunstwerk door; het Triestfonds werd bekostigd. De engel ter rechterzijde wijst met; de rechterhand naar de plaats van de predikant, terwijl de andere; engel zijn blik in dezelfde richting heeft gevestigd De dubbele eikehouten trap is aangelegd op een curve, de beide; toegangen naar de middenbeuk gericht. De trapleuningen zijn opengewerkt; met uitmuntend weelderige,speelse rococoschelpen, geribde; voluten en bloemenslingers. Op de achterkant, in een sierlijke kartouche,; het wit marmeren portretmedaillon van A. Triest, dat niet; in het kontrakt was voorzien. De onderkant van de trap is in rococopaneelwerk; onderverdeeld De kuip is geheel in rococomotieven bewerkt, zodanig dat de geometrische; architektonische vorm ervan verdoezeld is. De takken van; de boom, die schijnbaar de kuip omvatten, zijn uit witgeverfd hout Drie marmeren reliëfmedaillons zijn ingeschakeld; zij stellen voor :; vóóraan, de Geboorte van Christus, omringd door engelen en cherubs ;; rechts, d.i. ten westen, de Bekering van Paulus op de weg naar Damaskus;; links, de Bekering van Sint-Bavo, enerzijds getroffen door; de prediking van Sint-Amandus, anderzijds biddend in een holle; boom. Op de zijkant van de kuip, is een verguld houten kruisbeeld; (52 cm X 28 cm) bevestigd Het verder bovengedeelte van de preekstoel is uit wit geschilderd,; deels verguld hout. Twee appelbomen, aan weerszijden van de kuip,; ondersteunen het klankbord dat met een draperie is behangen;; onderaan, de Duif in stralenkrans. Twee vliegende engeltjes torsen; een groot kruis; een engeltje ontrukt de appel uit de muil van de; slang die in de westelijke boom gekronkeld ligt; een vierde engeltje; houdt alleen de draperie. Kruis, slang en appelen zijn verguld De smeedijzeren omheining is een laag hekwerk, vóór en achter de; preekstoel wederzijds aansluitend bij de pijlers C en D; vóóraan; een brede drielobbige accolade beschrijvend, achteraan rechtlijnig Het bestaat uit vlechtwerk met roosjes, afgewisseld met smalle; paneeltjes met régencevoluten ; twee deurtjes langs boven afgerond; en eveneens met voluten; deklijstje met pinnen Achteraan : middenmedaillon met lauwerkrans enA T-monogram; in sierletters Rekeningen van de Fundatie Triest I 719-1720 tot I 746- 1747 volgens NOTA'S VW ;; HELLIN, 40; HELLIN, Sup., 1-2; DE GOESIN2,8 ; Notice, 68, 106; KERVYN100 en 295, rekeningen; DE POTTER, 332 en 617, kontrakt; GOETGHEBUER 120, G. VAN DEN GHEYN, IN V. ARCHG N. 19 (1897); G. WILLAME, L urent Delvaux (1914) vnl. 64-65. vermelding van bozzetti Inventaris van het Kunstpatrimonium van Oost-Vlaanderen, V: Sint-Baafskathedraal, Gent; door Dr Elisabeth Dhaenens, 1965 Interior. The pulpit. Laurent Delvaux. Baroque. 1741 - 1745. Detail. Rear side. A medallion ;