ARŞİV BELGELERİYLE CEBEL-İ BEREKET SANCAĞI’NDA 1915 YILINDAKİ ERMENİ TEHCİRİ

Ermeniler Anadolu topraklarında 9.yüzyıldan 18.yüzyıla kadar millet-i sadıka (sadık millet) olarak rahat, mutlu ve müreffeh bir hayat yaĢamıĢlardır. Fransız Ġhtilali ile yayılan milliyetçilik akımından etkilenen Ermeniler, devletin gücünün zayıfladığı dönemde isyanlar çıkarmaya baĢlamıĢlardır. Büyük devletler bu önemli coğrafyayı kontrolleri altında tutabilmek maksadıyla “ġark Meselesi” kapsamında azınlıkları özellikle Ermenileri kullanarak Osmanlı Devleti’nin iç iĢlerine müdahale edip onları kendi amaçları için araç olarak kullanmaya çalıĢmıĢlardır. Ermenileri ilk olarak kullanmaya çalıĢan Fransa, Osmanlı toprakları içinde kendilerinin himaye edeceği Katolik Ermenilerin oluĢmasına öncülük ederken; Ortodoks Ermenileri Rusya, Protestan Ermenileri de Ġngiltere ve ABD kullanmıĢtır. Osmanlı Devleti’nde gerileme süreciyle baĢ gösteren siyasi, ekonomik ortam, Ģer güçlerin tahrik ve teĢviki, Ermeni Kilisesi ve Patriğin çalıĢmaları ve nihayetinde misyonerlerin faaliyetleri Ermeni meselesinin büyüyüp geliĢmesine sebep olmuĢtur. Anadolu topraklarında olumsuzluk yaĢanan yerlerden biri de; Akdeniz’e açılan, önemli yolların geçtiği kavĢak noktasında yer alan, doğal zenginlikleriyle coğrafi ve stratejik öneme haiz Cebel-i Bereket Sancağı’dır. Bu bölgenin önemini bilen Ermeniler, burada dıĢ devletlerin özellikle Fransızların desteğiyle bölgeyi kontrol altına almayı amaçlamıĢtır. Özellikle 1909 Adana olayları ile bölgede yaĢanan gerginlikler, Birinci Dünya SavaĢı ve Milli Mücadele yıllarında da artarak devam etmiĢtir. Büyüyen isyanlar ve yaĢanan birtakım olumsuzluklar üzerine Osmanlı Devleti Birinci Dünya SavaĢı esnasında Tehciri Kanunu’nu çıkarmak zorunda kalmıĢtır. Ermeni tehcirinin uygulandığı yerlerden biri Cebel-i Bereket Sancağı ve civarıdır. Bölgede karıĢıklıklar çıkaran Ermeniler genellikle Suriye ve Halep bölgesine tehcir edilmiĢtir. Osmanlı Devleti Cebel-i Bereket Sancağı’nda tehcir kararını uygularken o günün Ģartlarına göre titizlikle her türlü tedbiri almaya çalıĢmıĢtır. Ermeni tehciri 20.yüzyıldan günümüze kadar dıĢ devletler tarafından Türkiye’ye karĢı yapılan asılsız suçlamaların kaynağını oluĢturarak siyasi bir mesele haline gelmiĢtir. Bu asılsız suçlamalar dünya kamuoyunda Türkiye’yi zor durumda bırakmayı hedeflemektedir. Bu çalıĢmada Cebel-i Bereket Sancağı’nda Osmanlı arĢiv belgelerine atıfta bulunarak, tarihi çerçeve içerisinde Ermeni tehciri sırasında ve sonrasındaki uygulamalar ve olaylar yorumlanacaktır.