CRITICAL STUDY: REDE EN RELIGIE IN DE KLAS

Betreffende Michiel Leezenberg, Rede en religie. Een verkenning. Amsterdam 2007: Van Gennep. 205 pagina’s. ISBN 9789055157266. Examencahier filosofie VWO. Rede en religie lijken elkaar uitsluitende begrippen te zijn. Religieuze tradities verwijzen immers (meestal) naar een als transcendent beleefde werkelijkheid en transcendentie onttrekt zich, minstens voor een deel, aan ons bevattingsvermogen. Als voorwerp van religieuze overtuigingen gaat de transcendente werkelijkheid ons verstand te boven. Deze gedachte is op onnavolgbare wijze verwoord door Rudolf Otto in zijn bekende en populaire boek Das Heilige. Über das Irrationale in der Idee des Göttlichen und Sein Verhältnis zum Rationalen. Volgens Otto is er in het idee van het goddelijke een ‘rationeel deel’ dat door ons verstand gevat kan worden en binnen het gebied van te definiëren begrippen valt. Onder dat gebied ligt echter ‘een donkere diepte’ dat zich aan onze begrippen onttrekt: het Ganz Andere waar religies over spreken is uiteindelijk onzegbaar. Het is het irrationele in engere zin, dat niet gedacht kan worden en ingaat tegen het verstand. Een voorbeeld daarvan noemt Otto de verschijning van God aan Job, die gekenmerkt wordt door een boven elk begrip uitstijgende wonderbaarlijkheid. Toch ontgaat ons het irrationele niet: het onttrekt zich namelijk niet aan ons gevoel. Dankzij het gevoel kan men volgens Otto de irrationele momenten van het goddelijke op ‘een eigensoortige wijze begrijpen’.